Hista.pun.pl

Początkowo w Rzymie wykształciły się dwa stany: patrycjuszy i plebejuszy. Były to całkowicie odmienne grupy społeczne. Toczone pomiędzy nimi walki o równouprawnienie polityczne i cywilne doprowadziły do dalszych podziałów społecznych. W II wieku p.n.e. ukonstytuował się nowy stan - ekwici. W hierarchii znajdował się on na drugim miejscu, to jest między patrycjuszami, a plebejuszami. Ekwici czerpali zyski z eksploatacji prowincji, co zagrażało interesom arystokracji. Dlatego też w II wieku p.n.e. doszło do poważnego konfliktu między ekwitami, a arystokracją. W okresie tego konfliktu wyłoniła się nowa grupa - nobilowie. Narodzili się oni z arystokracji senatorskiej i byli najbardziej wpływową warstwą w państwie. To głównie ta warstwa pchnęła państwo rzymskie do ekspansji, która pozwalała nobilom poszerzać swoje wpływy i mnożyć majątek.


PATRYCJUSZE (BOGACZE)

Patrycjusze : była to uprzywilejowana, wyższa warstwa społeczna, która pojawiła się w okresie republiki rzymskiej.
Początkowo prawdopodobnie patrycjusze byli potomkami arystokracji rodowej (zamknięta liczba rodów - gentes), która we wczesnym okresie państwa, czyli okresu królewskiego i wczesnej republiki, cieszyła się pełnią praw politycznych i wyłącznością na obejmowanie urzędów.
Patrycjusze, wchodząc w skład senatu, sprawowali rządy w republice. Od 445 roku p.n.e. dozwolono na małżeństwa patrycjuszy z córkami plebejuszy. Byli oni przeciwieństwem patrycjuszy. Monopol na władzę, jaki uzurpowali sobie patrycjusze, spowodował konflikt z plebejuszami. Walka o podział władzy zakończyła się na początku III wieku p.n.e., gdy ustaliła się chwiejna równowaga między obiema grupami. Wówczas to plebejusze w 287 roku p.n.e. uzyskali pełnię równych praw. Ponadto niektóre funkcje sakralne były na stałe przypisane patrycjuszom (do 44 roku p.n.e.).
Z biegiem lat (szczególnie w okresie późnej republiki i cesarstwa) stara warstwa patrycjuszy, w skutek wojen domowych, upadku ekonomicznego państwa, proskrypcji i nielicznego potomstwa wykruszyła się i została zastąpiona przez patrycjuszy mianowanych przez władców.

PLEBS (BIEDOTA)

Plebejusze, była to warstwa społeczna, prawdopodobnie wywodząca się od ludów pobliskich, podbitych terenów lub osiedlających się w Rzymie, która wykształciła się we wczesnej republice rzymskiej. Nie jest jednak pewne, dokładne znane pochodzenie tej warstwy.
Plebejusze byli wolni, lecz (do pewnego momentu) nie mieli praw obywatelskich. Nie mogli obejmować urzędów państwowych a także zawierać małżeństw z synami lub córkami patrycjuszy. Trudnili się rzemiosłem, kupiectwem oraz rolnictwem. Pełnili również służbę w wojsku, a za swoje pieniądze musieli kupić uzbrojenie (choć po reformie ze schyłku II wieku p.n.e. to zapewniało im państwo).
Z czasem plebejusze zaczęli się domagać wpływów w państwie. Bogatsi spośród plebejuszy chcieli mieć dostęp do urzędów państwowych, biedniejsi zaś żądali, aby przyznano im ziemię na podbijanych terenach. Z tej przyczyny między plebejuszami, a patrycjuszami od VI do III wieku p.n.e trwały walki o dostęp do ziemi. Walkę tę rozpoczął exodus na tzw. Górę Świętą i odmowa uczestnictwa w wojnie przeciw Ekwom w 494 roku p.n.e.

NIEWOLNICY


Niewolnictwo w Starożytnym Rzymie było zagadnieniem powszechnym. Niewolnikiem można było zostać przez urodzenie, jako jeniec lub zdobycz wojenna, w momencie, kiedy zostało się złapanym przez handlarzy niewolników lub sprzedanym przez własną rodzinę albo też w przypadku, kiedy nie można było spłacić zaciągniętych długów.
Początki niewolnictwa są z pewnością związane jeszcze z panowaniem monarchów. Jednak pierwsze zaświadczone źródła pochodzą z okresu wczesnej republiki. Wraz z rozwojem gospodarczym Rzymu zwiększać się zaczęła liczba niewolników, dostarczanych przez ciągłe wojny. Coraz większa liczba niewolników doprowadziła do tego, że ich rola w życiu ekonomicznym państwa zaczęła wzrastać. Co jest jednak warte zaznaczenia niewolnik początkowo posiadał zapewnioną pozycję w rodzinie, a nawet prawo do udziału w jej kultach i tradycji.
Intensywny podbój stworzył idealne warunki do rozwoju niewolnictwa. Wiązał się on z powstaniem większych majątków rolnych, nastawionych na pracochłonną gospodarkę winnej latorośli i oliwek. Przeciętna działka wymagała do pracy niemal kilkudziesięciu niewolników. Korzyści płynące z zatrudniania nieopłacanych niewolników zachęcały arystokrację senatorską do prowadzenia dalszej ekspansji oraz czerpania z niej zysków.
Punktem przełomowym w pojmowaniu niewolnictwa okazał się przełom III i II wieku p.n.e. Dotychczas głównym źródłem napływu niewolników była wojna. Jednak z czasem niewolnik stał się towarem, rzeczą (nullius), którą można było kupić na rynku. Ogromny popyt na tą warstwę społeczną doprowadził do tego, że do życia powołany został nowy zawód, trudniący się polowaniem na ludzi. Taką działalność prowadzili głównie korsarze na Morzu Śródziemnym, a czasami nawet Rzymianie. Tak ogromne zapotrzebowanie na niewolników spowodowane było głównie rozwojem gospodarki latyfundialnej oraz powstawaniem ogromnych majątków ziemskich. Tak jak już wspomniałem zaczęto także dostrzegać korzyści płynące z posiadania niewolnika na działkach. Po pierwsze nie musiał być on opłacany w przeciwieństwie do drobnorolnych chłopów, ponadto za jego śmierć pan nie musiał odpowiadać. Niewolnik według Rzymian był po prostu nic nie znaczącym przedmiotem, który w razie czego można było zastąpić nowym. Dawne niewolnictwo patriarchalne przekształciło się w niewolnictwo produkcyjne, w którym zysk z pracy niewolnika stawał się istotny.
Niewolnicy prowadzili sklepy lub niewielkie zakłady rzemieślnicze. Dochody, które wypracowywali w ten sposób, płynęły do skarbu miasta, będącego właścicielem tych niewolników.
W "społeczeństwie niewolniczym" istniała wyraźna różnica życiowa, zależna od fachu jakim się trudnili. Niewolnicy ateńscy, prowadzący na przykład warsztat rzemieślniczy, posiadali pewną swobodę, pod warunkiem jednak oddawania właścicielowi pewnej sumy od całych wpływów. Dobrą pozycję jak na niewolnika posiadali także ci, którzy zatrudniani byli w domach bogaczy (familia urbana), jako na przykład kucharze, fryzjerzy czy pedagodzy. Ci ostatni stanowieni byli w większości przez Greków. Zazwyczaj zatrudniani byli jako opiekunowie i wychowawcy synów swoich panów, lektorzy czy sekretarze. Zdarzał się również, że powierzano im bardziej odpowiedzialne stanowiska. I tak, na przykład prowadzili biblioteki lub też przepisywali książki. Niezwykle utalentowany nauczyciel gramatyki kosztować mógł nawet 700.000 sesterców. Dla porównania najgorzej powodziło się niewolnikom zatrudnionym w rolnictwie, zwłaszcza w hodowli bydła.

WYZWOLEŃCY

Wyzwoleńcy rzymscy byli to ludzie, którzy zostali podniesieni ze stanu niewoli i otrzymali pełne lub częściowe prawa obywatelskie.
Istniały dwa sposoby wyzwolenia:
- wyzwolenie cywilne - powoduje wyzwolenie bezwarunkowe i na zawsze
- wyzwolenie pretorskie - powoduje, że wyzwolony tylko za swojego życia traktowany jest jak osoba wolna, a po śmierci, jak u niewolników, jego majątek trafia do dawnego właściciela.

Zwykli wyzwoleńcy  mieli naturalnie rzecz biorąc trudniejszą sytuację prawną od osób wolnych z urodzenia.
Najważniejsze ograniczenie wolności prawnej wiązało się z tzw. prawem patronatu , czyli uprawnienia jakie miał dawny właściciel nad osobą, którą wyzwolił. Wyzwoleniec miał obowiązek wykazywać posłuszeństwo i szacunek patronowi, nie mógł go pozwać do sądu bez zgody pretora, był obowiązany do świadczenia określonych, bezpłatnych usług, o ile przyrzekł je przed wyzwoleniem. Patron miał prawo do dziedziczenia w pewnym zakresie po wyzwoleńcu. Prócz prawa patronatu były inne szczegółowe rozwiązania prawne, które w gorszej sytuacji stawiały wyzwoleńca niż osobę wolno urodzoną. Na przykład osobom stanu senatorskiego zabroniono poślubiania wyzwoleńców, a więc nie miały zdolności prawnej w możliwości bycia małżonkiem określonej grupy osób. Kobiety wolne z urodzenia zwalniały się spod opieki po urodzeniu 3 dzieci, wyzwolenice musiały urodzić 4. Takich przykładów jest kilkadziesiąt. Zdolność prawna wyzwoleńca była ograniczona.